Sołectwo Bród

Aktualności

Najnowsze wiadomości z Sołectwa Bród

Historia

Bród (Braunsforth), to wieś powstała podczas procesu kolonizacyjnego w XIII lub XIV stuleciu, co potwierdza układ miejscowości (założenie ulicowo-placowe, rozwinięte najprawdopodobniej ze średniowiecznej owalnicy). Własność rodu von Wedel linii z Krzywnicy. Braunsforth miało oznaczać tyle, co "most Brunona" Z czasem, swoją własność posiadali tu także członkowie rodu von Dewitz, którą w XVIII w. wykupili Wedlowie. Następnie Bród wszedł w skład pokaźnego majątku, ponieważ Melchior Magnus von Wedel połączył własność w Brodzie z częścią Karkowa, Lisowa, Nowej Dąbrowy Oświna, a także całymi majątkami w Tuczy, Oświnie, Wieleniu oraz Chociwlu. Po śmierci Melchiora, czterej jego synowie podzielili majątek. Bród wraz z Tuczą i Karkowem otrzymał jeden z nich – Lupold. Podział ten dokonał się w 1744 r. Następnie Lupold odkupił Krzywnicę, by po śmierci w 1779 r. pozostawić majątek trojgu dzieciom. W 1782 r. Majątek w Brodzie należał do Hansa Wilhelma von Wedla, a w 1794 r. kupił go Magnus Ludwik von Wedel ze Studnicy. Wedlowie z Brodu należeli do ludzi wykształconych. Świadczyło o tym posiadanie w pałacu dużej biblioteki. Natomiast dwaj bracia Wedlowie, pochodzący z tej miejscowości: Karol i Albert, od 1806 r. byli oficerami armii pruskiej, która walczyła z Francuzami doby Napoleona. Ich życie przerwała śmierć w wyniku rozstrzelania w 1809 r. w twierdzy Wesel nad Renem. Wydarzenie to upamiętniała, odlana z brązu tablica, umieszczona w kościele. Wiadomo, że do 1855 r. właścicielem majątku był Adolf Edward von Wedel, a po nim Hugo von Wedel. Z kolei w 1911 r. właścicielem był Busso von Wedel. W 1920 r. 100 ha należących do majątku w Brodzie rozparcelowano. W 1939 r. Rudolf von Wedel posiadał pozostałe ha w liczbie 881. W zakresie liczby ludności w 1905 r. w Brodzie mieszkało 179 mieszkańców, w 1910 r. już 255, a w 1939 r. we wsi zamieszkiwało aż 360 osób, w 94 gospodarstwach domowych.

Prawdziwą perłą miejscowości Bród jest pałac, zlokalizowany w okolicy zabudowań gospodarczych i parku. Jego fasada zwrócona jest w stronę południową. Został wzniesiony z kamieni granitowych i cegły. Całość otynkowana. Budynek jest podpiwniczony, dwukondygnacyjny, przykryty dachem. Swoją formą dwór przypomina willę o charakterze miejskim.

Na północny-wschód od dworu i zabudowań folwarcznych znajduje się park o powierzchni 3,6 ha. Jego założenie krajobrazowe jest w stylu angielskim, jednak dawny układ alejek jest zatarty. Dawniej w parku znajdował się sad. Na szczęście, do dnia dzisiejszego przetrwały dwa stawy. Obecnie park i dwór znajdują się w rękach prywatnych. Właściciele nie tylko utrzymują, ale stopniowo przywracają obiektowi dawną świetność. Warto zwrócić uwagę na założenie folwarczne, które cechuje się wysokimi walorami kulturowymi. Na elewacji jednego z budynków znajdują się inicjały Hugo von Wedla.

Obecny kościół w Brodzie nie jest pierwszą świątynią.Pierwszy kościół w tej miejscowości istniał już w 1489 r., a jego duchownym był Wawrzyniec Maske. Po wprowadzeniu reformacji na Pomorzu w 1534 r., był kościołem filialnym parafii w Wieleniu. Do wyposażenia kościoła należał dzwon, odlany w 1729 r. przez Jana Henryka Schmidta ze Szczecina i dwa cynowe lichtarze ufundowane w 1775 r. Godną odnotowania jest ambona z 1830 r., przy której powstaniu wykorzystano fragmenty ambony starszej. Obecna świątynia w Brodzie wzniesiona została w XIX stuleciu z cegły i kamienia polnego na rzucie prostokąta, z pięcioboczną apsydą. Do południowej części apsydy przystaje zakrystia, natomiast od północy kaplica z dawną lożą kolatorską i kryptą właścicieli. Otwory okienne kościoła mają ostre łuki. Od zachodu przystaje ryglowa wieża, którą wieńczy strzelisty hełm, ułożony na ośmiobocznym bębnie.

Do zabytkowego wyposażenia kościoła należy, zlokalizowana na chórze fisharmonia,wykonana na początku XX w. przez Brüning&Bongardt. Godnymi zainteresowania są pochodzące z XIX w. neogotyckie, drewniane ławy patronackie, konfesjonał, chór muzyczny, lamperia, głowa Chrystusa, dwa odlane z brązu dzwony (starszy, zegarowy, o średnicy 26,5 cm, wykonany w 1721 r. przez Johanna Heinricha Schmidt ze Szczecina i drugi, o średnicy 0,68 m, wykonany w 1855 r. przez CarlaVossa w Szczecinie). Warto zwrócić uwagę na znajdujący się na wieży, pochodzący z XIX stulecia, mechanizm zegarowy.

W obrębie miejscowości Bród znajdują się cztery cmentarze. Pierwszy jest zlokalizowany na działce przykościelnej o powierzchni 0,3 ha, z kościołem w centralnej części, otoczony kamiennym murem z filarami bramnymi. Drugi cmentarz, podobnie jak pierwszy, jest nieczynny. Znajduje się na południe od wsi, w okolicy skrzyżowania dróg Chociwel-Dobra-Bród. Nieczynny jest także cmentarz rodowy, zlokalizowany w północnej części parku. Jego powierzchnia wynosi 0,2 ha. Dawniej otaczał go kamienny mur i znajdował się grobowiec rodowy. Ostatni cmentarz jest cmentarzem polowym. Składa się na niego mogiła, zlokalizowana po zachodniej stronie drogi, biegnącej z Dobrej do Chociwla. Mogiła powstała w 1944 r.

Źródło:
Tekst: Andrzej Puławski.
Zdjęcia: Agnieszka Piotrowska.
Korekta: Krzysztof Szypowski.
Wydawca: Miasto i Gmina Chociwel.
Materiał powstał w oparciu o Katalog zabytków powiatu stargardzkiego, t. I-II,
red. M. Majewski, Stargard 2010.

Galeria